Taal van je zenuwstelsel

We zeggen het vaak zonder erbij na te denken: “Ik loop op mijn tandvlees”, “Hij werkt op mijn zenuwen”, of “Zij heeft zenuwen van staal”. Het zijn uitdrukkingen die iedereen snapt. Maar wist je dat ze stiekem ook een hoop verklappen over hoe ons zenuwstelsel werkt?

Als coach werk ik veel met de polyvagaal theorie – een manier om te begrijpen hoe ons lichaam reageert op stress, spanning en ontspanning. Spreekwoorden zijn daarin mijn favoriete kapstokjes: luchtig, herkenbaar en verrassend raak.

1. “Op je tandvlees lopen” – uitputting

Wanneer je op je tandvlees loopt, ben je op. In polyvagaal-termen betekent dit vaak dat je zenuwstelsel in freeze beland is: je systeem schakelt uit om je te beschermen tegen nog meer stress.Tip: Herken dit moment op tijd en gun jezelf herstel. Even op je tandvlees lopen is niet erg, maar blijf er niet hangen.

2. “Op je zenuwen werken” – overprikkeld

Alles irriteert je, je bent hyperalert en kunt weinig hebben. Dit is je sympathisch zenuwstelsel op volle toeren: vecht- en vluchtstand.Tip: Ademhalingsoefeningen of een wandeling ontladen spanning en helpen je zenuwen tot rust te brengen.

3. “Zenuwen van staal hebben” – kalmte in de storm

Sommigen lijken onverstoorbaar, zelfs in chaos. In feite lukt het hen om in de ventrale vagus te blijven: verbonden, rustig, aanwezig.Tip: Je kunt dit trainen door veiligheid te creëren via adem, houding en sociale verbinding.

4. “Een bundeltje zenuwen zijn” – gezonde spanning

Voor een sollicitatie, eerste date of presentatie: een bundeltje zenuwen zijn we allemaal weleens. Gezond, zolang je daarna weer ontspant.Tip: Zie spanning als energie die je helpt focussen – je zenuwen zijn geen vijand, maar een signaal.

5. “Stevig in je schoenen staan” – veerkracht

Dit spreekwoord gaat niet over schoenen, maar over gronding. Het zenuwstelsel voelt veilig genoeg om creatief en krachtig te zijn.Tip: Creëer rituelen die jou helpen stevig te blijven staan, zoals een ochtendwandeling of een kort check-in moment.

6. En soms “schrik je van jezelf”…

Ken je dat gevoel dat je ineens schrikt van je eigen gedrag?Dat je denkt:“Stom van me, dit had ik toch allang achter me moeten laten… waarom doe ik dit nog steeds? Ik wil het niet meer, maar ik doe het toch…” 🤯🙄😡

Dat hoort bij oude patronen. En het feit dat je het opmerkt, betekent al dat je in beweging bent. Maar jezelf straffen helpt niet – het maakt de last alleen maar zwaarder.

👉🏼 Wat wél helpt: herken het gedrag, stop even, adem, herpak je en wees vriendelijk voor jezelf. Je maakt geen fouten, je leert. Kritisch zijn mag, maar doe het met geduld. Patronen zitten diep. Kleine stappen vooruit zijn óók stappen – en die tellen allemaal. 💜

Taal als spiegel

Spreekwoorden verbinden je hoofd en lijf. Ze geven woorden aan wat we voelen, vaak nog voordat we begrijpen waarom we ons zo voelen. Dus de volgende keer dat je zegt dat iemand op je zenuwen werkt, zie het dan als een signaal van je lijf. 

Nieuwsgierig naar meer?

• Lees ook: Van kop tot teen – spreekwoorden door je lijf

• Of: Leuke weetjes over spreekwoorden en je lijf